کرم ساقه خوار برنج

تهیه و تنظیم:  عاطفه علیمردانی

                                 کارشناسی 87

زمستان 90

كرم ساقه خوار برنج

Chio  Suppressalis  walker

Syn:Chio Simplex butler

(Lep.: pyralidae)

مقدمه:

کرم ساقه خوار برنج در دنیا اولین بار در سال 1863 شناخته شده است و در ایران نیز ابتدا در شهریور ماه 1352 توسط آزمایشگاه بررسی آفات و بیماریهای گیاهی تنكابن و به احتمال قوی بوسیله مستوفی پور، دزفولیان از رامسر، آمل و چابکسر جمع آوری و پرورش یافته و پروانه های خارج شده را ابرت (EBERT) حشره شناس آلمانی در همین سال تشخیص داده است.

در مورد چگونگی ورود این آفت اطلاعات دقیقی در دست نیست ولی گفته مي‌شود که توسط کاه و کلشهای همراه مرکبات از پاکستان به ایران وارد شده است.

پس از ورود این آفت از سال 1352 به بعد سطوح مزارع آلوده افزایش نشان مي‌دهد که شاید این مسئله در نتیجه مصرف سوء سموم باشد به طوری که در طی 18 سال اولیه مبارزه بر علیه این آفت در استان مازندران، در حدود 150000 تن سموم گرانول مصرف گردید.

از طرف دیگر مصرف سموم شیمیایی باعث شده تا جمعیت دشمنان طبیعی این آفت نیز شدیدا کاهش یابد و در صورتی که مصرف سموم با همین شدت ادامه و افزایش مي‌یافت اثرات مرگباری بر محیط زیست منطقه بر جا مي‌گذاشت که جبران پذیر نبود خوشبختانه استفاده از روشهای کنترل غیر شیمیایی، بیولوژیک و تلفیقی قدم بسیار موثر و مفیدی برای کاهش مصرف سموم بوده است.

عوامل مهم در یک کنترل موفق:

1.استفاده از تقویم کنترل(پیک پرواز)

2.بکارگیری تکنیک های مناسب

3.در نظر داشتن شرایط جوی برای کنترل شیمیایی

4.در نظر گرفتن زمان حساس بیولوژی آفت

5.استفاده از حرارت موثر روزانه

درنظر گرفتن تمام موارد بالا در کنترل مستلزم دانستن برخی اطلاعات از جمله نحوه پایش منظم ونمونه برداری های مناسب  جهت پیش آگاهی ،مورفولوژی، بیولوژی آفت ، نحوه خسارت به گیاه و... است که در مورد کرم ساقه خوار برنج در ادامه توضیح داده میشود

شکل شناسی (مرفولوژی) کرم ساقه خوار:

·      حشره بالغ:

پروانه های ماده این آفت به رنگ زرد روشن و یا متمایل به قهوه ای و پروانه های نر تقریبا خاکستری هستند.

در هر دو جنس رنگ بالهای عقبی سفید بوده و روی بالهای جلویی چند لکه نقره فام وجود دارد.

طول بدن از 10 تا 13 میلیمتر متغیر بوده و عرض پروانه های نر با بالهای باز 20 تا 23 میلیمتر و پروانه های ماده تا 30 میلیمتر مي‌رسد.

·      تخم:

 تخمهای تازه گذارده شده سفید متمایل به زرد بوده و سپس تغییر رنگ مي‌دهند.

تخمها در پشت یا روي برگ و در ابتدا در گلبرگها گذاشته مي‌شود.

نسل اول آفت عموما پشت برگها تخم گذاری می کند تا از شدت تابش خورشید و دید دشمنان در امان باشد.

تخم ها به صورت دسته جمعی گذاشته مي‌شوند و پروانه ماده روی آنها را با یک ماده چسبناک کف مانند مي‌پوشاند که در ابتدا به رنگ لیمویی روشن دیده مي ‌شوند و به تدریج تیره رنگ و نهایتا کاملا سیاه مي‌گردند.

تخم ها بعد از 11-5 روز که بستگی به درجه حرارت دارد تفریخ مي‌شوند.

·      لارو:

بدن لاروها به رنگ کرم مایل به قهوه ای روشن بوده و دارای 5 نوار تیره است که سه نوار در قسمت پشتی و دو نوار دیگر هر یک در پهلوها قرار گرفته است. نوارهای پشتی کم رنگ ترند.

 طول لاروهاي کامل عموما 17 تا 26 میلیمتر است.

·      شفیره:

طول شفیره 12 تا 15 میلیمتر و قطر آن 5/2 تا 5/3 میلیمتر مي‌باشد.

رنگ آن قهوه ای روشن بوده که بعدها به قهوه ای تیره تبدیل مي‌گردد. یک سوم انتهای شفیره به طرف پشت خمیده است و زائده قلاب مانند نیز در انتهای بدن شفیره مشاهده مي‌شود.

 مدت شفیرگی از6 تا 12 روز بسته به حرارت محیط متغیر است

مناطق انتشار:

برای اولین بار در سال 1906 از این حشره به عنوان یکی از خطرناکترین آفات برنج در دنیا نام برد شده و مدتهای بسیار زیادی است که کشاورزان در حدود 35 کشور در مزارع برنجکاری خود ازخسارت این آفت زیان مي‌بینند.

آفت کرم ساقه خوار برنج اکنون در مناطق برنجکاری استانهای گیلان، مازندران و گرگان وجود دارد، ولی تا کنون از سایر نواحی برنج کاری کشور گزارش نشده است و بدین جهت لازم است اقدامات اساسی درباره جلوگیری از شیوع آن به استانهای اصفهان، فارس، چهارمحال بختیاری و غیره بشود.

این آفت در اغلب کشورهای دیگر که اقدام به کشت برنج مي‌شود وجود دارد و شیوع آن از کشورهای استرالیا، بنگلادش، برمه، کامبوج، چین، جزایر هاوائی، هندوستان، اندونزی، ایتالیا، ژاپن، کره، مالزی، نپال، فیلیپین، اسپانیا، سریلانکا، تایوان، تایلند، ویتنام، مصر، اسرائیل، پرتقال گزارش شده است.

به طوری که شالیکاران بعضی از کشورهای آسیایی نظیر ژاپن و تایوان این حشره را در ردیف مهمترین آفات محصول برنج مناطق خود مي‌دانند.

خسارت کرم ساقه خوار در ایران در سالهای اول طغیان آن، به دلیل عدم آشنایی با زندگی آفت و عدم اجرای روش صحیح مبارزه، بقدری زیاد بوده که در موارد زیاد کشاورزان از برداشت محصول خود صرفنظر کردند.

بیولوژی

زمستان را در شمال ایران بصورت لارو کامل در داخل ساقه های خشک برنج و یا علفهای هرز اطراف مزرعه به سر مي‌برد.

اولین شفیره های حاصل از لاروهای زمستانی در دهه اول اردیبهشت ماه شکل میگیرد.

 شفیره بدون پیله بوده و در داخل ساقه های باقیمانده برنج از سال قبل و یا علفهای هرز اطراف مزرعه، در کنار سوراخی که توسط لارو ایجاد شده است تشکیل مي‌گردد.

حداقل حرارت لازم برای شفیره شدن 10 درجه سانتیگراد مي‌باشد.

دوره زندگی شفیره ها با حرارت محیط رابطه معکوس دارد و از 15 تا 30 درجه بین 6 تا 12 روز است.

بنابراین در اوایل فصل به علت پایین بودن درجه حرارت دوره شفیرگی طولانی و در تابستان کوتاهتر است.

شفیره ها در حرارت بالای 35 درجه آسیب مي‌بینند.

بین وزن شفیره و باروری آن رابطه مستقیم وجود دارد.

یعنی هر چه وزن شفیره ها بیشتر باشد پروانه های ماده خارج شده از آنها تخم بیشتری مي‌ریزند.

اولین پروانه های آفت در شرایط  شمال از حدود پانزدهم اردیبهشت ماه ظاهر مي‌شوند و در دهه دوم خرداد ماه به حداکثر خروج خود مي‌رسند.

پروانه ها عموما شب پروازند.

 روزها معمولا در سایه و روی ساقه برگ برنج و علفهای هرز حاشیه مزرعه به استراحت پرداخته و کمتر حرکت مي‌نمایند.

بطوری که مي‌توان یک ساقه را که روی آن پروانه در حال استراحت است به آسانی کند بدون آنکه پروانه پرواز نماید.

پرواز پروانه ها در اوایل شب شروع مي‌شود و در ساعت 9 شب به اوج خود رسیده و از این ساعت به بعد مجددا پرواز آنها کاهش مي‌یابد.

پروانه های نر و ماده معمولا 24 ساعت بعد از خروج جفتگیری نموده و حشره ماده تخمهای خود را به صورت دسته های 3 تا 250 عددی روی ساقه و یا برگ قرار مي‌دهد.

عمر پروانه ها حداکثر یک هفته مي‌باشد.

پروانه های نسل زمستانه عموما تخمها رادر قسمت رویی و یا زیرین برگهای فوقانی مي‌گذارند.

در صورتی که پروانه های نسل بعد بیشتر تخم ها را در برگهای پایینی و روی ساقه در نزدیکی برگ مي‌گذارند.

پروانه ماده بتدریج تخم ریزی نموده و تعداد کل تخمهایی که به طور متوسط توسط هر پروانه گذارده مي‌شود 230 عدد شمارش شده است.

دوره جنینی آفت در طبیعت بر حسب درجه حرارت متفاوت است و حداکثر در اردیبهشت ماه 11 روز و حداقل در مرداد ماه 5 روز مي‌باشد.

 حداقل حرارت برای تفریخ تخمها 10 تا 12 درجه و حداکثر 35 درجه سانتیگراد مي‌باشد.

بهترین رطوبت نسبی 90 تا 100 درصد بوده و از رطوبت 70 درصد به پایین تخمها صدمه دیده و خروج لارو با اشکال صورت مي‌گیرد.

پس از تفریخ تخمها لاروهای سن اول آفت کمی از پارانشیم برگ تغذیه کرده و سپس با ایجاد سوراخی از محل غلاف برگ وارد ساقه مي‌شود.

به تدریج که لاروها بزرگتر شدند ساقه آلوده را ترک نموده و دربین ساقه های اطراف پخش مي‌گردند.

به طوری که هر ساقه جدید ممکن است مورد حمله چند لارو قرار بگیرد.

تعداد لاروهای سن اول و دوم در یک بوته يا کپه معمولا زیاد است ولی در سنین بالاتر که کرمها درشت تر شده و باید بیشتر تغذیه کنند، ناچارا از بوته های دیگر تغذیه مي‌کنند.

برای انتقال از یک ساقه به ساقه دیگر یا از یک کپه به کپه دیگر از تارهای ابریشمی استفاده مي‌کنند و مانند نخی به آن آویزان مي‌شوند تا به کمک باد به ساقه یا بوته دیگری بروند و یا اینکه در آب شنا کرده تا خود را به بوته ای دیگر برسانند.

لاروهای کامل قبل از تشکیل شفیره سوراخ بزرگی جهت خروج پروانه در ساقه ایجاد مي‌نمایند.

لاروها پس از مدت 21 تا 37 روز که در داخل ساقه برنج تغذیه نمودند به شفیره بدون پیله و قهوه ای رنگ تبدیل شده و هفت روز بعد پروانه های نسل دوم (بهاره) از آنها خارج مي‌گردند.

این زمان درشمال مصادف با اواسط تیرماه مي‌باشد.

 حداکثر پروانه های این نسل از اواخر تیرماه تا اوایل مردادماه ظاهر مي‌گردند. اگر پروانه های این نسل قبل از پایان تیرماه تخم ریزی کرده باشند مي‌توانند نسل دیگری را در شهریور ماه به وجود آورند و پس از کامل شدن به دیاپوز رفته و برای سال بعد باقی می مانند.

کرم ساقه خوار برنج در شمال ایران 2 تا 3 نسل دارد.

نسل اول یا نسل زمستانه آفت از پانزدهم اردیبهشت ماه تا اواخر مردادماه ظاهر مي‌شود و این موقع همزمان با نشاءکاری مي‌باشد.

بنابراین خسارت نسل اول بیشتر در مزارعی است که زودتر نشاء شده اند.

پروانه های نسل دوم آفت از اواسط تیرماه پدید مي‌آیند و در اواخر تیر تا اوایل مردادماه به حداکثر خروج خود مي‌رسند.

در این زمان بسیاری از انواع برنج درحال خوشه دادن بوده و برنجهای زودرس به خوشه رفته اند. تعدادی از آنها از خطر خسارت شدید آفت جسته اند.

شدت بروز نسل دوم تا اواخر مرداد ماه ادامه دارد.

در صورتی که نسل سوم آفت ایجاد شود مصادف با برداشت برنج خواهد بود و جزء روی برنجهای خیلی دیررس از قبیل واریته آمل یک خسارت قابل توجهی به وجود نخواهد آمد و بسیاری از پروانه های این نسل از بین خواهند رفت و یا لاروهای حاصل از آنها فرصت کامل شدن را نداشته و تلفات شدیدی را متحمل مي‌گردند.

درنتیجه مخرب ترین نسل ،نسل دوم آفت میباشد.

لاروها برای پناهگاه خود عده ای از علفهای هرز را که ساقه های توخالی و نرم دارند بر سایر علفهای هرز ترجیح مي‌دهند که از بین آنها مي‌توان:شامل تسبیح، سوروف، نی و اویارسلام را نام برد. که حذف علف های هرز در کنترل بسیار موثر است.

مقاومت لاروها در مقابل غرقاب و سرمای زمستانه شگفت انگیز است.

بطوریکه لاروهایی که درون شیشه های پر از آب قرار داده شده اند. بین 15 تا 20 روز زنده باقی مانده اند.

همچنین حرارت زیر صفر را بخوبی تحمل مي‌کنند و حتی در سرمای منهای 14 درجه سانتیگراد 2 تا 3 ساعت زنده باقی مي‌مانند. لذا یخ آب زمستانه به مدت کوتاه چندان تاثیری در کنترل آنها نخواهد داشت.

اما به خشکی و تغییر درجه حرارت حساسیت شدیدی دارند و تحت تاثیر این دو عامل تلفات زیادی به آنها وارد مي‌گردد.

طرز خسارت:

همان طور که از اسم آفت پیداست، کرم مزبور به ساقه برنج حمله مي‌کند و بطور کلی علائم خسارت را در گیاه به دو صورت مي‌توان مشاهده کرد.

·       اگر گیاه جوان مورد حمله قرار گیرد ابتدا برگ میانی آن زرد شده و کم کم خشک مي‌شود. این علامت را در اصطلاح انگلیسی dead hearts مي‌نامند.

·       در صورتی که حمله آفت مصادف با زمان خوشه کردن و گل دادن باشد. دانه در خوشه تشکیل نشده و منجر به خشکی خوشه مي‌گردد که اصطلاحا white heads  نامیده مي‌شود. آلودگی در تشکیل دانه باعث لاغری و شکنندگی دانه مي‌گردد.

مرحله اول خسارت را نسل اول آفت به وجود مي‌آورد، در این مرحله با رشد ساقه های جانبی، گیاه در مقابل آفت عکس العمل نشان داده و حتی المقدور با ایجاد ساقه های جدید از خسارت آفت تا حدی جلوگیری مي‌شود.

در مرحله دوم خسارت گیاه تقریبا در پایان مرحله رویش است و امکان ترمیم خسارت از طریق رشد ساقه های جانبی دیگر وجود ندارد.

 ساقه های آلوده به آفت در این موقع در اثر وزش باد شکسته و باعث خراب شدن و از بین رفتن ساقه های سالم مجاور مي‌گردد.

-علت طغیان کرم ساقه خوار برنج:

        علت بیرونی:ورود ناخواسته به منطقه ای که درآن نبوده.

- ازنظرنوع میزبان:

         آفتی است الیگوفاژ

- از نظر اهمیت آفت:

         از آفات کلیدی و شدید محسوب میشود و کاربرد دائم روشهای کنترلی برایش لازم است.

پیش آگاهی:

زاد و ولد در سالهای ابري و بارانی به مراتب بیشتر از سالهای گرم و خشک است که در صورت تداوم هوای ابری و وقوع بارندگی در خلال آن در هر یک از ماه های اردیبهشت، خرداد، تیر یا مرداد جمعیت آفت به شدت طغیان کرده و خسارت زیادی را وارد مي‌کنند.

وجود هوای ابری و گهگاه بارندگی سبب مي‌شود تاتعداد دفعات جفت گیری و تخم گذاری بیشتر شده و درصد تخمهای تفریخ شده افزایش یابد و در نتیجه خسارت نیز بالا خواهد رفت.

به عنوان مثال در سال 1379 بین نسل اول و دوم هوا به مدت 22 روز ابری بوده و در خلال این مدت گاهگاه بارندگی هم داشتیم. شرایط به وجود آمده برای طغیان جمعیت کرم ساقه خوار فراهم شده در نتیجه در بین دو نسل جمعیت کرم ساقه خوار افزایش یافته و خسارت شدیدی را در نسل دوم بوجود اورده است. در حالیکه خسارت نسل اول واقعا کم بود، چون قبل از آن هوا خشک و گرم بوده است.

لذا با توجه به آب و هوا پیش آگاهی های لازم به کشاورزان داده شود.

حداکثر آلودگی در تنکابن در هر متر مربع 1125 لارو و بطور متوسط 7 لارو و حداکثر 127 عدد در هر ساقه برنج مشاهده شده است.

برای در نسل اول بر اساس آلودگی 2 درصد ساقه های برنج و یا مشاهده 8 تا 10 عدد لاروهای سنین اولیه در يك صد بوته باید سمپاشی در مزرعه را آغاز کرد.

درمورد نسل دوم آفت در صورت آلوده بودن 4 درصد بوته های برنج به کرم ساقه خوار یا مشاهده 10 لارو سنین اولیه در یکصد ساقه باید مزرعه را گرانول پاشی نمود.

ضمنا بر اساس فرمول پاتاک:

(تعداد کپه های آلوده تقسیم بر تعداد کل کپه های نمونه گیری شده) ضربدر( تعداد ساقه های آلوده تقسیم بر تعداد کل ساقه های نمونه گیری شده)

اگر آلودگی مزرعه در نسل اول بیش از 1 درصد و نسل دوم بیش از 2 درصد بود باید نسبت به سمپاشی مزرعه اقدام نمود. معمولا برای یک هکتار از تعداد 16 کپه بطور تصادفی نمونه برداری انجام مي‌شود.

در صورت استفاده از زنبور تریکوگراما  در نسل اول مي‌توان در زمان 50 درصد شفیرگی آفت در علفهای هرز حاشیه مزارع اقدام به مصرف تریکوکارت نمود.

نمونه برداری بوسیله چهارچوب و بصورت تصادفی خواهد بود.

در مورد نسل دوم آفت رها سازی زنبور تریکوگراما در مرحله پیک پرواز پروانه کرم ساقه خوار انجام مي‌گیرد. (پیک پرواز موقعی است که حداکثر پروانه های کرم ساقه خوار که بوسیله شکار جمع آوری شده اند مشخص مي‌شود. شکار پروانه ها بوسیله فانوس و طشت آب در پایین آن یا بوسیله تله های دیگر بدست مي‌آید.)

تاکتیک های مختلف کنترل کرم ساقه خوار برنج

کنترل زراعی:

1.تناوب زراعی:

·       اجرای کشت گیاه دیگر بعد از برداشت برنج

کشت شبدر پس از برداشت برنج

2.تیلر زدن وشخم:

·       پس از سوزاندن بقایا مزرعه را با تیلر در دو نوبت عمود بر هم شخم نمایند.

·       شخم بهاره نسبت به زمستانه تاثیر بیشتری در کاهش جمعیت دارد.

3. حذف بقایا:

با در نظرگرفتن  نحوه  زمستان گذرانی آفت توجه به نکات زیر ضروری است

·       درو محصول مزارع حتی المقدور بایستی پایین و نزدیک طوقه گیاه انجام گیرد تا هر چه ممکن است لاروزمستان گذران کمتری در مزرعه باقی بماند.

·       جلوگیری از ورود آفت به انبار=خوشه های بریده شده را به مدت چند روز روی زمین در همان مزرعه نگهدارند تا خشک شود و سپس با خرمن کوبهایی خرد نمایند تا هر چه لارو در داخل ساقه ها است له شده و از بین برود.

·       کاه و کلش باقی مانده در مزرعه را با دقت کامل بسوزانند.

·       علفهای هرز کنار و حاشیه مزارع که پناهگاه لاروها در زمستان مي‌باشند را کنده و بسوزانند. که مهم ترین عامل زمستان گذرانی آفت میباشد.

این علف ها شامل:شال تسبیح،گندمیان،خروش،چک واش، بندواش، قمیش، الابر، اویارسلام، قیاق و سوروف میباشند.

4. انتخاب بذور و نهال سالم:

·       از انتقال نشاهایی که آلوده یا مظنون به آفت هستند به زمین اصلی خودداری شود.

5. تغییر تاریخ کشت یا برداشت:

·       زود کشت نمودن برنج

حتی المقدور از ارقام زودرس جهت کشت استفاده شود.

یا خزانه را زیر پلاستیک تهیه کنیم تا زودتر آماده شود.

·       زود برداشت کردن یا همزمان برداشت کردن مزارع منطقه

در صورتی که مزعه دیرتر از مزارع اطراف برداشت شود پروانه ها به سوی آن مزرعه سرازیر میشوند.

6. مدیریت آبدهی و کود دهی:

مصرف بیش از اندازه از کود های ازته سبب تشدید خسازت آفت میشود.

کنترل فیزیکی

1. سوزانیدن:

سوزاندن بقایا و علف های هرز اطراف مزرعه

2. سرما:

زمین شخم زده را هر چه زودتر آب تخت نمایند که برای کاهش لاروهای زمستانگذران موثر است البته مقاومت لاروها به سرما بالاست و مدت آب تخت اهمییت دارد.

3. استفاده از نور:

·       جلب کننده:

در بهار که موقع خروج پروانه هاست باید هر مزرعه دارای تله نوری باشد.

تله های نوری ساده بوده و عبارت از یک فانوس معمولی است که در زیر آن یک طشت آب قرار دارد.

پروانه ها که به طرف نور(خصوصا زرد) جلب میشوند در داخل آب افتاده و تلف مي‌شوند.

کنترل مکانیکی

از خزانه های برنج همه روز بازرسی کرده تا چنانچه پروانه ها تخم ریزی کرده باشند برگهای آلوده را چیده و از بین ببرند.

ارقام مقاوم

·       استفاده از ارقام مقاوم

رقم شاه پسند حساس، رقم خزر نسبت به نسل اول مقاوم نسبت به نسل دوم حساس که در مورد رقم نیام بالعکس است و رقم نعمت مقاوم ترین رقم است.

که ممکن است به دلیل وجود زیاد سیلیس این قاومت ایجاد شده است.

·       استفاده از ارقام با سیلیس زیاد

·       برنج های با برگ وساقه طویل برای رشد و تغذیه آفت مناسب ترند.

کنترل بیولوژیک

·       توسط باکتری:

Baccillus thuringiensis  که روی لارو این حشره دارای فعالیت پاتوژنیک است.به میزان 2 کیلو در هکتار

·       توسط قارچ:

Beauveria brassiana  روی مراحل مختلف رشدی این آفت و Metarhizium anisoplae   روی لارو وشفیره بیماری ایجاد میکنند.

·       توسط حشرات:

یک نوع زنبور پارازیت لارو Apanteles  sp.  از خانواده Braconidae

گونه های متعددی از جنسsp.   Trichogramma که زنبور پارازیتوئید تخم هستند.

رها سازی این زنبور مصادف با ظهور نسل دوم کرم ساقه خوار برنج کارسازتر از نسل اول بوده وبه خوبی میتواند جمعیت آفت را تحت کنترل در آورد.

یک نوع سوسک شکاری از خانواده Staphylinidea موسوم به دراکولا که از تخم کرم ساقه خوار تغذیه مي‌نماید.

پوره ها وحشرات کامل سن شکارچی Andralus spinidems که از لارو آفت تغذیه مي‌کند.

و همچنین از ویروس بیماریزا استفاده مي‌کنند.

·       اردک

اردک، کرم ساقـه خوار و را کنتــرل می کند و نقش مهمی در کنترل بیولوژیک آفتها دارد.
اردک با گل آلود کردن آب، مانع از رسیدن نور خورشید به سطح خاک و در نتیجــه مانع رشد علفهای هرز می شود، ضمن اینکه با تحریک گیاه، ریشه دوانی آن را سریع تر و آسان تر و کود حیوانی نیز به زمین اضافه می کند.

کنترل کرم ساقه خوار برنج در خزانه با استفاده از زنبور تریکوگراما:

در صورت استفاده از زنبور تریکوگراما به جای سموم شیمیایی، مي‌توان 100 عدد تریکوکارت (هر کارت محتوی 1% گرم تخم زنبور در حال شفیره است) را در 250 تا 300 متر مربع خزانه استفاده نمود.

کنترل کرم ساقه خوار برنج در زمین اصلی در نوبت اول با استفاده از زنبور تریکوگراما:

همانطور که اشاره شد در صورت استفاده از زنبور تریکوگراما مي‌توان در زمان 50 درصد شفیرگی آفت در علفهای هرز حاشیه مزارع اقدام به مصرف تریکوکارت نمود.

میزان 100 عدد کارت برای یک هکتار کافی است.

فاصله هر کارت از یکدیگر باید 10 متر باشد.

در صورت آلودگی بیش از حد مي‌توان تعداد کارت در هر هکتار را افزایش داد.

زمان نصب تریکوکارتها باید در صبح یا غروب باشد (ساعت گرم روز انجام نگیرد).

مبارزه بر علیه کرم ساقه خوار برنج در زمین اصلی در نوبت دوم با استفاده از زنبور تریکوگراما:

در این مرحله رها سازی زنبور تریکوگراما در مرحله پیک پرواز پروانه کرم ساقه خوار انجام مي‌گیرد.

در صورت تداخل نسل دوم و سوم را در ارقام دیررس یا دیر کاشتها مي‌توان دو نوبت رهاسازی زنبور تریکوگراما را انجام داد.

در مجموع در مبارزه بیولوژیک باید به اهداف زیر دست یافت:

1- پایین نگه داشتن جمعیت آفات در مزارع

2- بالا بردن جمعیت حشرات مفید با استفاده از روشهای بیولوژیک

3- سالمسازی محیط زیست

4- از بین بردن زمینه های مقاومت بیولوژیکی در حشرات و آفات که در اثر سمپاشیهای مکر بی رویه پیش آمده است

5- ایجاد تعادل بین حشرات مفید و آفات مختلف

6- کاهش هزینه های تولید زراعی در واحد سطح با جلوگیری از سمپاشیهای بی رویه

کنترل شیمیایی

1- کنترل و مبارزه با کرم ساقه خوار در خزانه:

پروانه های کرم ساقه خوار در زیر برگهای برنج در خزانه تخم ریزی مي‌کنند. کنترل خزانه به علت کم بودن سطح خزانه نسبت به زمین اصلی راحت تر و مقرون به صرفه تر است.

در صورت سمپاشی خزانه ها به صورت همگانی مي‌توان نسل اول جمعیت کرم ساقه خوار را در مزارع تا حد زیادی کاهش داد.

3 تا 5 روز قبل از کندن نشاء، خزانه را مي‌توان با سم لیندین یا با یکی از سموم سمپاشی نمود 150 گرم سم لیندین 25 درصد را مي‌توان در 7 تا 8 لیتر آب محلول کرده و با سمپاشی پشتی موتوری (اتومایزر) محلول پاشی نمود.

در موقع محلول پاشی خزانه باید کم آب بوده و تا چند روز باید از ورود و خروج آب به خزانه جلوگیری نمود.

2- مبارزه بر علیه کرم ساقه خوار برنج در زمین اصلی:

بر اساس آلودگی 2 درصد ساقه های برنج با یكی از سموم شیمیایی

(گرانول 5 یا 10 درصد و یا گرانول پادان 4 درصد) مزرعه را گرانول پاشی نمود.

دیازینون 10 درصد 15 کیلوگرم و 5 درصد 30 کیلوگرم و پادان 4 درصد 25 کیلوگرم در یک هکتار کفایت مي‌کند.

درموقع گرانول پاشی باید مزرعه به اندازه 4 تا 5 سانتیمتر آب داشته باشد و جریان آب از کرتی به کرت دیگر برقرار نباشد. و تا چند روز همچنان از ورود و خروج آب به هر کرت خودداری شود.

3- مبارزه بر علیه کرم ساقه خوار برنج در زمین اصلی در نوبت دوم:

ارقام زودرس که زود کاشته شده باشند، قبل از شیوع نسل دوم آفت برداشت شده یا در حال برداشت هستند. لذا برای نسل دوم آفت نیازی به کنترل و مبارزه نیست.

در صورت آلوده بودن 4 درصد بوته های برنج مزرعه را گرانول پاشی مینماییم.

کنترل آب در مزرعه گرانول پاشی باید کاملا رعایت گردد. در صورت تداخل نسل دوم و نسل سوم در ارقام دیررس یا دیرکاشتها مي‌توان گرانول پاشی نمود.

4- مبارزه بر علیه کرم ساقه خوار برنج در دیر کاشت ها و ارقام دیررس:

در دیرررس ها در صورت عدم کنترل و مبارزه، محصول شدیدا کاهش مي‌یابد. لذا باید تعداد گرانول پاشی یا سمپاشی را بیشتر نموده یا از تعداد دفعات بیشتر رهاسازی زنبور استفاده کرد.

در نوبت دوم یا سوم گرانول پاشی به مقدار: 20 کیلوگرم گرانول 10 درصد یا 40 کیلوگرم گرانول 5 درصد یا 30 کیلوگرم گرانول پادان 4 درصد و یا ری جنت 2 /0 درصد به مقدار 20 کیلوگرم مورد نیاز است.

کنترل فیزیولوژی ورفتاری

استفاده از فرومون ها:ایجاداختلال درجفت گیری نرها

که از ابتدای فصل زراعی همزمان با نشای برنج با نصب 100 لوله خیزران حاوی 0.4 گرم فرمون در هکتار به فاصله 10*10 متر وقرار دادن ورقه های پلیمرسبب اشباع محیط از فرمون وگیجی پروانه های نر میشودکه ماده ها لقاح نیافته وتخم هایشان عقیم میشود.

در حین استفاده از این روش باید از کاربرد هرگونه روش جلب کنند آفت خودداری شود.

کنترل تلفیقیI.P.M))

از نیمه اول فروردین ماه (یعنی قبل از تبدیل شدن لاروهای زمستان گذران به شفیره و پروانه )مزرعه و اطراف آن را از علف های هرز(کانون زمستان گذرانی)پاک سازی کنیم.

در صورت امکان از ارقام زودرس استفاده کنیم.

نشاها را زیر نایلون کشت کرده و با سرکشی مداوم در صورت مشاهده تخم های دشته جمعی آفت برگ های آلوده را حذف کنیم.

ودر صورت شدت آلودگی 100 عدد تریکوکارت را در 250 تا 300 متر مربع خزانه استفاده میکنیم.

از ابتدای فصل زراعی 100 لوله خیزران حاوی 0.4 گرم فرمون در هکتار به فاصله 10*10 مترنصب میکنیم.

همراه با رشد برنج  در مزارع از اردک استفاده کنیم.

با توجه به پیش آگاهی های ذکر شده در صورت لزوم شروع به کنترل نماییم.

در دهه اول اردیبهشت در زمان 50 درصد شفیرگی آفت در علفهای هرز حاشیه مزارع اقدام به مصرف تریکوکارت نماییم.

میزان 100 عدد کارت برای یک هکتار کافی است.

در صورت استفاده از ارقام زودرس نیازی به کنترل نسل دوم نیست اما در صورت لزوم از دهه اول تیر پاییش برای پیک پرواز انجام گرفته ودر زمان لازم با دیازینون+ سومتین+

که گیاه را در برابر کرم ساقه خوار همچنین بلاست ولکه قهوه ای ایمن میکند.

یا از گرانول همراه کود اوره استفاده کنیم.

حین برداشت خوشه ها را کف بر کنیم.

پس از برداشت خوشه های بریدشده را درمزرعه نگه داریم تا خشک شده وبا خرمن کوب کوبیده یا بوسیله فستوکسین ضدعفونی کنیم.

پس از برداشت زمین را شبدر برسیم بکاریم(حدود 6 ماه پاییز وزمستان)

منابع:

·       اصول به زراعی برنج - سلیمانی ع. و ب. امیری لاریجانی. 1382

·       کرم ساقه خوار برنج و شیوه های کنترل و مبارزه با آن. فصلنامه آموزشی ترویجی

·       آفات گیاهان زراعی ایران – بهداد

·       کرم ساقه خوار برنج  آفت جدید درفون ایران. نشریه شماره 35 آفات و بیماریهای گیاهی.

·       غلات - خدابنده ن

·       اصول کنترل آفات – خانجانی

·       و...